Olejki eteryczne w terapii ustno – twarzowej zyskują na popularności dzięki swoim właściwościom leczniczym, które wspomagają zdrowie jamy ustnej, skóry twarzy oraz ogólną kondycję organizmu. W zależności od rodzaju olejku i zastosowania, mogą pełnić różne funkcje, takie jak zwalczanie infekcji i stanów zapalnych. Olejki eteryczne posiadają właściwości antybakteryjne, przeciwzapalne i przeciwgrzybicze, co sprawia, że są pomocne w leczeniu infekcji jamy ustnej (np. zapalenie dziąseł, afty) oraz skóry twarzy (np. trądzik, infekcje skórne). Wśród najczęściej wykorzystywanych olejków w tym celu znajdują się:

• Olejki z drzewa herbacianego – posiadają silne właściwości antybakteryjne i przeciwgrzybicze, skuteczne w leczeniu stanów zapalnych jamy ustnej i skóry.
• Olejki lawendowe – działają kojąco, przeciwzapalnie i antybakteryjnie,
  co może być pomocne przy leczeniu podrażnień i infekcji.
• Olejki z mięty pieprzowej – mają działanie chłodzące i antyseptyczne, przydatne w leczeniu zapalenia dziąseł czy bólu zęba.

Układ oddechowy

W logopedii wsparcie systemu oddechowego jest niezwykle ważne, by organizm był odpowiednio dotleniony, a mięśnie traktu ustno – twarzowego pełniły swoje określone funkcje. Człowiek rodzi się z nosowym torem oddechowym, tyłożuchwiem fizjologicznym, stosunkowo małą przestrzenią jamy ustnej, niewielką odległością podniebienia miękkiego i krtani oraz poduszeczkami policzkowymi. Oddychanie torem nosowym pozytywnie przyczynia się do rozwoju szczęki i żuchwy. Nos oczyszcza, ogrzewa, nawilża powietrze. Sprawia też, że następuje redukcja powietrza wdychanego i ułatwienie przepływu tlenku azotu. Prawidłowe oddychanie łączy się z odpowiednią pozycją spoczynkową warg, języka oraz żuchwy.

Nieprawidłowy tor oddechowy (ustny) może być przyczyną zaburzenia napięcia mięśniowego w obrębie traktu ustno – twarzowego, wad zgryzu, rozrostu migdałków podniebiennych, wycofania się dolnego łuku zębowego, stanów zapalnych zatok, skrzywienia przegrody nosa czy też do niepoprawnej pozycji spoczynkowej języka (np. międzyzębowa).

Podczas spoczynku język powinien być szeroko wzniesiony do podniebienia twardego częścią dorsalną. Jego boki muszą się stykać z wewnętrzną stroną górnego łuku zębowego, a apex wypełnia wałek dziąsłowy, za górnymi siekaczami. Pozycja wertykalno – horyzontalna języka również wpływa na prawidłowe oddychanie (wzajemnie na siebie oddziałują), a także na połykanie typu dojrzałego i artykulację.

Do nosowego toru oddechowego potrzebna jest drożność nosa. Przewlekłe stany zapalne zatok, polipy w zatokach, skrzywiona przegroda nosa lub częste infekcje górnych dróg oddechowych uniemożliwiają prawidłowy pobór powietrza.

Inhalacje wspomagające układ oddechowy, za zgodą lekarza, można stosować po 6 miesiącu życia.

Do wparcia prawidłowego oddechu można zastosować m.in. rumianek lekarski, który ma wiele właściwości leczniczych. W postaci inhalacji i okładów koszyczki rumianku stosowane są zewnętrznie, w schorzeniach układu oddechowego (zapalenia zatok) i stanach alergicznych (astma, katar sienny, egzema)¹. 

Rumiankowy olejek eteryczny składa się z: bisabololu i jego tlenków A, B i C, farnezenu, kadinenu, mircenu, spatulenolu, chamazulenu i chamawioliny. Olejek pozytywnie wpływa również na rozluźnienie ciała i regulację napięcia mięśniowego
oraz na układ pokarmowy.

Uzupełniając terapię oddechową można również zastosować olejek sosnowy, który rozszerza naczynia krwionośne, wspomaga odkrztuszanie i udrażnia drogi oddechowe. W skład olejku głównie wchodzą: kamfen, pinen, limonen, felandren, terpinolen. Olejek pozytywnie wpływa również na układ nerwowy (reumatyzm, nerwobóle).

Układ oddechowy wspiera także olejek rozmarynowy, który stosuje się na infekcje górnych dróg oddechowych (katar, grypa, alergia). W skład olejku wchodzą głównie: eukaliptol, pinen i kamfora. Rozmaryn działa też uzupełniająco przy infekcjach wirusowych lub bakteryjnych, dolnych dróg oddechowych.

Układ limbiczny

Niektóre olejki eteryczne skutecznie wpływają na układ limbiczny, który odpowiada za regulację pragnienia, głodu, emocji, łączenie zapachów oraz wspomnień. Terapię ustno – twarzową warto rozpocząć od wyciszenia układu limbicznego, co pozwala wyciszyć emocje oraz pozytywnie wpływa na rozpoczęcie pracy manualnej z ciałem pacjenta. Aby wyregulować układ limbiczny, można skorzystać z olejków eterycznych m.in. z lawendy, róży, cytryny, drzewa sandałowego.

Lawendowy olejek eteryczny składa się głównie z garbników, triterpenów, kwasów organicznych i soli mineralnych. Wcieranie go w skórę powoduje rozszerzenie włosowatych naczyń krwionośnych i zarumienienie skóry, co powoduje lepsze ukrwienie i rozgrzanie danego miejsca⁴. Warto wspomnieć, iż lawenda ułatwia wyciszenie intensywnych emocji. Wspiera terapię depresji oraz zaburzeń lękowych.

Różany olejek eteryczny głównie składa się z witamin: A, C, E, B1, B2, K oraz kwasów organicznych itp. Róża ma działanie wyciszające i uspokajające. Obniża nadmierny stres i pozwala się zrelaksować. Warto wspomnieć, że olejek z dzikiej róży można stosować również przy zapaleniach gardła i jamy ustnej oraz przy nieżytach przewodu pokarmowego.

Cytrynowy olejek eteryczny zawiera m.in. witaminy z grupy B, C i E, limonen, pinen, terpinen, kumaryny. Pozyskiwany olejek ze skórki cytryny ma działanie uspokajające, detoksykujące, antyseptyczne, przeciwgrzybicze. Redukuje poziom stresu, wycisza organizm, a dodatkowo wzmacnia układ odpornościowy oraz zwalcza choroby układy oddechowego.

Olejek eteryczny z drzewa sandałowego składa się z santalolu. Ważne znaczenie ma jego działanie na sferę psychiczną i emocjonalną. Olejek ma właściwości uspokajające, antydepresyjne, łagodzi napięcia nerwowe, strach, przeciwdziała depresjom, przez co jest wskazany w okresie menopauzalnym. Ponadto jest wskazany w schorzeniach skórnych i oddechowych, ze względu na działanie przeciwzapalne, antyseptyczne i wykrztuśne⁴.

Olejki eteryczne a masaż

Stymulację orofacjalną można rozpocząć od wyciszenia pacjenta, do czego możemy użyć olejków eterycznych, wymienionych wyżej. Warto jednak wspomnieć, że w celu efektywnego i bezpiecznego stosowania olejków eterycznych w masażu, należy przestrzegać kilku ważnych zasad i wskazówek.

Olejki eteryczne są bardzo silne i mogą powodować podrażnienia skóry, dlatego zawsze muszą być rozcieńczone w oleju bazowym, który pełni rolę nośnika. Najczęściej stosuje się:

• Olej migdałowy
• Olej kokosowy
• Olej jojoba
• Olej sezamowy
• Olej z pestek winogron
• Olej z awokado

Aby nie doszło do podrażnień, stężenie olejku eterycznego z olejem bazowym nie powinno przekraczać 5%, z czego łącząc 10 kropli olejku eterycznego i 3 łyżki bazowego, daje 3% stężenia³. Jeśli skóra zostanie poddana działaniom olejku fotouczulającego, nie powinna mieć kontaktu z promieniowaniem UV przez minimum 12 godzin. Właściwości fotouczulające mają takie olejki, jak: pomarańczowy, limonkowy, grejfrutowy, cytrynowy, z arcydzięgla, bergamotowy, z kminu rzymskiego².

Podczas masażu ciała lub konkretnej części ciała, można użyć rozcieńczonego olejku eterycznego, który wchłania się poprzez skórę. Olejki dobrze sprawdzają się przy takich technikach, jak: ugniatanie, głaskanie, oklepywanie. Stosowane w masażu mogą poprawić samopoczucie, łagodzić dolegliwości bólowe, redukować stres, a także wspierać zdrowie fizyczne i psychiczne. Ważne jest jednak, aby stosować je odpowiedzialnie i zgodnie z zaleceniami, by uniknąć działań niepożądanych.

Podsumowanie

Olejki eteryczne odgrywają istotną rolę w masażu, wspomagając relaksację, poprawę samopoczucia oraz wspierając różne procesy fizjologiczne i emocjonalne w organizmie.

Warto po masażu pozwolić skórze odpocząć i wchłonąć olejki, nie myjąc ciała natychmiast po zabiegu, wypić dużo wody, by wspomóc proces detoksykacji organizmu, szczególnie jeśli zastosowane olejki miały na celu poprawę krążenia lub usuwanie toksyn oraz unikać bezpośredniego wystawiania skóry na słońce, zwłaszcza jeśli używane były olejki cytrusowe, które mogą powodować fotouczulenie.

Bibliografia

¹ Kucharska Małgorzata, Szymańska Jadwiga A., Wesołowski Wiktor, Bruchajzer Elżbieta, Frydrych Barbara: Porównanie składu chemicznego wybranych olejków eterycznych stosowanych w chorobach układu oddechowego, Medycyna Pracy, vol. 69, no. 2, 2018, pp. 167-178.

² The International Fragrance Association: Introduction – enjoying fragrance with confidence, z: https://ifrafragrance.org/safe-use/introduction,  [dostęp: 11.01.2025]

³ Regner Anna: Zastosowanie aromaterapii w holistycznym podejściu do pacjenta- podejście praktyczne, Continuo, 2022

⁴ Zdrojewicz Zygmunt, Minczakowska Katarzyna, Klepacki Krzysztof: Rola aromaterapii w medycynie, Continuo, vol. 16, no. 4, 2014, pp. 387- 391